محمد غفاری ملقب به کمال الملک

محمد فقاری مشهور به کمال الملک از برجسته ترین اساتید و نقاشان دوره معاصر ایران است. گروه هنری سبحان در این مقاله گوشه ای از زندگی این استاد عزیز را برای شما همراهان عزیز آماده کرده است.

زندگی نامه محمد غفاری ملقب به کمال الملک

محمد غفاری مشهور به کمال الملک در سال 1226 هجری شمسی در کاشان و در خانواده ای سرشناس و هنرمند در روستا کله شهرستان کاشان متولد شد.

تحصیلات اولیه خود را در مکاتب کاشان  گذراند و پدرش میرزا بزرگ محمد، دیگر پسر خود به نام ابو تراب که مانند محمد به حرفه نقاشی علاقه مند بود جهت ادامه تحصیل به تهران فرستاد و پس از ورود به تهران در مدرسه دارالفنون به تحصیل در رشته نقاشی پرداختند.

از نقاشباشی تا کمال الملک

ناصر الدین شاه زمانی که به بازدید از دارالفنون می پرداخت تصویری از چهره اعتضاد السلطنه، رئیس وقت مدرسه که توسط محمد غفاری کشیده شده بود او را تحت تاثیر قرار داد و دستور به استخدام وی به عنوان نقاش دربار را داد. کمال الملک پس از ورود به دربار شاه در شمس العماره و عمارت بادگیر به نقاشی پرداخت در ابتدا به او لقب خان را دادند و پس از مدتی به نقاشباشی ملقب گردید.

ناصرالدین شاه که تحت تاثیر آثار نقاشباشی قرار گرفته بود به شاگردی او در آمد و به پیشنهاد محمد حسن فروغی، او را به لقب کمال الملک منصوب گرداند. محمد غفاری در زمان حضور خود در دربار 170 تابلو تصویر کرد که معروف ترین آنها که تحت عنوان کمال الملک نیز به امضاء در آمده است، تابلو تالار آییته می باشد.

از سفر کمال الملک به اروپا و تاثیرات آن بر هنر ایران

پس از ترور ناصرالدین شاه برای ادامه تحصیل و آشنایی بیشتر با سبک های هنری به اروپا سفر کرد. او بیش از سه سال در ایتالیا و فرانسه به رونگاری از آثار نقاشان مشهور اروپایی پرداخت. در مدت حضورش در اروپا با هنرمندان برجسته اروپایی نیز دیدار داشت و در رابطه با سبک و تکنیک ها با آنها گفتگو می کرد، این امر تاثیر بسزایی در روش کار و طرز دید او در آثارش بجای گذاشت. بعد ها کمال الملک از سفر به اروپا به عنوان مهم ترین و تاثیر گذار ترین بخش در شکل گیری و تحول آثارش نام برد.

دیدار با مظفرالدین شاه و بازگشت او به ایران

طی سفر مطفر الدین شاه به اروپا و با توجه به علاقه ای که شاه نسبت به هنر داشت، از کمال الملک خواست که به ایران باز گردد.او پس از بازگشت به ایران در دربار شاه مشغول به نقاشی شد و نشان درجه اول و حمایل سبز مخصوص دربار را از شاه دریافت نمود. اما به دلیل اختلافاتی که با شاه داشت پس از مدتی حضور در دربار به عراق سفر کرد و نزدیک به دو سال در آنجا به زندگی مشغول شد و آثاری چون زرگر بغدادی و میدان کربلا را نقاشی کرد.

ساخت مدرسه مستظرفه

کمال الملک پس از بازگشت به ایران در سال 1289 اقدام به ساخت مدرسه مستظرفه نمود و برای این کار درخواست مبلغی بیش از دو هزار تومان و نزدیک به 200 متر زمین در نگارستان را از وزارت علوم داشت که پس از تایید صنیع الدوله وزیر علوم آن زمان، با در خواست او موافقت و زمینی بیش از 2000 متر در اختیار او قرار گرفت.

کمال الملک آرزوی ساخت مدرسه هنر و صنایع را داشت و پس از ساخت مدرسه مستظرفه ریاست آن نیز به او واگذار گردید. در مدرسه مستظرفه شارگردان زیادی تربیت نمود که در تاریخ هنر ایران ماندگار شده اند. از مشهور ترین آنها می توان به ابو الحسن خان صدقی مجسمه ساز و نقاش، حسنعلی خان وزیری نقاش و مجسمه ساز، سیلمان سپهبدی، سید صدر الدین شایسته، خانم شوکت الملوک شقاقی و … اشاره نمود.

علاوه بر نقاشی، کمال الملک در هنر های دیگری چون مجسمه سازی، قالی بافی و خوشنوسی مهارت داشت و خط نستعلیق و خط شکسته را به زیبایی می نوشت.

سرانجام در سال 1307 به دلیل اختلافاتی که با وزیران وقت داشت از تدریس دست کشید و به ملک شخصی خود در نیشابور کوچ کرد. طی حادثه ای بینایی یک چشم خود را از دست داد و تا سال های آخر زندگی خود به نقاشی ادامه داد.

در گذشت کمال الملک و آثار بجای مانده از او

کمال الملک در روز یکشنبه 27 مرداد ماه سال 1319 بر اثر کهولت سن در 93 سالگی در گذشت، او وصیت کرده بود تا او را در باغ شخصی خود در نیشابور دفن کنند، تا آرامگاه وی محل سکونت دوستان و دوستدارانش شود، اما به دلایلی وی را در نیشابور مجاور مزار عطار نیشابوری به خاک سپرده شد.

از مهمترین آثار بجا مانده از این استاد بزگ می توان به  آثاری چون حوضخانه صاحب قرانیه (رنگ روغن) و حوضخانه عمارت گلستان، شکارگاه (رنگ روغن)، دوشان تپه (رنگ روغن)، فالگیر یهودی، دورنمای دره زانوس، شبیه عمو صادق یا کهنه فروش محله، دو دختر گدا، گربه و قفس، پرتره نقاش، دهکده مغانک،  کبک مرده، تصویر مرد مصری و … اشاره کرد که به عنوان گنجینه ای گران بها از استاد بزرگ نقاشی ایران به یادگار باقی مانده است.